Τετάρτη 2 Απριλίου 2014

Ο Παίχτης του Σκακιού - Miguel de Unamuno




Λίγος καιρός είναι που έλαβα ένα γράμμα από κάποιον άγνωστό μου αναγνώστη και μαζί το αντίγραφο της αλληλογραφίας που είχε μ' ένα φίλο του όπου σ' αυτήν ιστορείται η γνωριμία του με τον δον Σαντάλο, τον παίχτη του σκακιού, και παρασταίνεται αυτός ο δον Σαντάλιο.

Αυτό το τρικ, τόσο απλό, ίσως ακόμα και παρωχημένο σήμερα, μα τότε σίγουρα μέρος της πρωτοπορίας, καρπός ευρυμάθειας και διάθεσης για πειραματισμό και ανανέωση, μου προκαλεί μια ζαλάδα όμορφη με τις απανωτές αντανακλάσεις των υποκειμένων γραφής που δημιουργεί, με την αλήθεια να αιωρείται και κανένας να μην παίρνει την απόλυτη ευθύνη του λόγου, καθώς η καχυποψία φωλιάζει στη σκέψη του παραλήπτη, σε μια αλυσίδα στην οποία ο αναγνώστης αποτελεί ισοδύναμο κρίκο. 

[Είναι αυτή η μυρωδιά του κλασικού, αισθητή από τις πρώτες λέξεις, που έχω τόση ανάγκη αυτή την περίοδο στα διαβάσματά μου, ανάγκη να νιώσω στέρεη τη γέφυρα που φτάνει έως τις δυσδιάκριτες, λόγω της ομίχλης, πηγές.]

Ο (φερόμενος ως) συντάκτης των επιστολών, εγκαταλείπει τον τόπο του αναζητώντας καταφύγιο μακριά από την ανθρώπινη βλακεία -λες και κάτι τέτοιο είναι ποτέ δυνατό· όμως η αρχική άγνοια μετατρέπεται συχνά σε ελπίδα, αναγκαία για να συνεχίσει κανείς, μέχρι την κατάρρευση υπό το βάρος της πραγματικότητας, καθώς το χαλί σιγά σιγά τραβιέται αποκαλύπτοντας το γεμάτο σκόνη και κουβάρια από τρίχες πάτωμα- και καταφεύγει, ο αφηγητής, σε μέρος ξένο, όπου κανέναν δε γνωρίζει, και κανέναν δεν επιθυμεί να συναναστραφεί παρά τα κύματα της θάλασσας και τα φύλλα των δέντρων. Εκεί, στο καφενείο, ανάμεσα σε θορυβώδεις θαμώνες, θα ξεχωρίσει μια συγγενή ψυχή. Ο δον Σαντάλιο, φανατικός παίχτης σκακιού, έχει καταφέρει να εκτοπίσει τους ενοχλητικούς σαν τις μύγες θεατές και να κερδίσει την ησυχία του, άλλος θα το πει σεβασμό και κάποιος άλλος παραξενιά, μα τι σημασία έχει άραγε για εκείνον που τελικώς διατηρεί την απαραίτητη μοναξιά ανάμεσα στους ανθρώπους;

Γιατί, όσο και αν φωνάζει κανείς, όσο και αν ωρύεται ενάντια στην ανθρώπινη βλακεία, όσο και αν διατυμπανίζει την ανάγκη για μοναξιά και απομόνωση, πάντα θα υποκύπτει στη γοητεία της επαφής, στην υπόσχεση για κατανόηση και καταμερισμό του βάρους. Και είναι το εύρημα του σκακιού που, σε συνδυασμό με τον επιστολικό χαρακτήρα της νουβέλας, επιτείνει αυτό το ταυτόχρονο αίσθημα για μοναξιά και συντροφικότητα, για απομόνωση και επικοινωνία, κάτι που αποτελεί ίδιον της συγγραφής άλλωστε.
  
[Κάθε φορά που διαβάζω κάτι δικό του θυμάμαι αναπόφευκτα τη Λεόν της Ισπανίας, προορισμός του επόμενου τρένου, πάνε χρόνια πια, σε ένα ραντεβού, μάλλον κινηματογραφικό, που μας απάλλαξε προσωρινά από συζητήσεις και υποσχέσεις, καταλήγοντας στη συμφωνία πως, αν τελικώς το επιθυμούσαμε και οι δυο, θα συναντιόμασταν στο σταθμό την ορισμένη από πριν ώρα και μέρα. Τα υπόλοιπα είναι ιστορία που περιλαμβάνει, μεταξύ άλλων, τη φοιτητική εστία "Miguel de Unamuno" και ένα ταλαιπωρημένο αντίτυπο της Καταχνιάς αποτέλεσμα επίμονης, παρά τη διάχυτη αίσθηση κυκλικότητας, πεζοπορίας στους πέτρινους δρόμους της Λεόν. Η επιστροφή στις πηγές σπάνια είναι μονοσήμαντη.]  

Αναπτύχθηκε λοιπόν, μέσα τους, μια ιδιότητα σπλαχνική ώστε να βλέπουν την ανθρώπινη ανοησία και να μην την ανέχονται.
Φλωμπέρ


Μετάφραση Ιουλία Ιατρίδη
Οι Εκδόσεις των Φίλων

Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου