Παρασκευή 25 Σεπτεμβρίου 2015

Τσάι στη Σαχάρα - Paul Bowles



Όλα ξεκίνησαν από την ασπρόμαυρη, μεσαίου μήκους ταινία της Αμερικανής Sara Driver, You are not I (1981), βασισμένη σε ένα διήγημα του Πωλ Μπόουλς. Η ίδια η σκηνοθέτις, μετά το τέλος της προβολής, αναφερόμενη στην ιστορία πίσω από την ταινία, αποκάλυψε πως μόνο αφού την ολοκλήρωσε έστειλε μια κόπια στον συγγραφέα, για να του ζητήσει την άδεια, και εκείνος απάντησε: ευτυχώς που έγιναν έτσι τα πράγματα, γιατί αλλιώς δεν θα σου είχα δώσει την άδεια και αυτό θα ήταν ένα μεγάλο λάθος. Μας μίλησε και για το πνεύμα συνεργασίας που υπήρχε, και ακόμα υπάρχει αν και σε σαφώς μικρότερο βαθμό, ανάμεσα στους κινηματογραφιστές της Νέας Υόρκης, αναγκασμένοι καθώς είναι να ζουν δίχως την οικονομική άνεση των μεγάλων στούντιο παραγωγής. Ο Τζάρμους, μας είπε η Driver, καλός της φίλος, έκανε τη φωτογραφία, έτσι γινόντουσαν τα πράγματα τότε. Η ταινία, γιατί πέρα από το μύθο των παρασκηνίων αυτό έχει τελικά τη μεγαλύτερη σημασία, ήταν υπέροχη, ένα αργό βύθισμα στον ασταθή ψυχικό κόσμο της ηρωίδας, την οποία υποδύθηκε η Suzanne Fletcher.

Και ύστερα θυμήθηκα το Τσάι στη Σαχάρα (The Sheltering Sky), το γνωστότερο ίσως βιβλίο του Μπόουλς, το οποίο για καιρό σκόπευα να διαβάσω αλλά πάντοτε μετέθετα για αργότερα. Αυτή είναι η ιστορία πίσω από την ανάγνωση.

Ο Πορτ κι η Κιτ Μόρσμπυ, παρέα με τον φίλο τους Τάννερ, λίγα χρόνια μετά το τέλος του πολέμου, αποφασίζουν να αφήσουν τη Νέα Υόρκη και να περιπλανηθούν στη Βόρεια Αφρική,  μια άγνωστη γωνιά του κόσμου, με μια αύρα μυστηρίου και εξωτισμού να τους γαργαλάει τη φαντασία.

Το βιβλίο αρχίζει εντυπωσιακά. Ο Πορτ, ξυπνώντας από έναν δύσκολο ύπνο, τον πρώτο σε στεριά μετά το πολυήμερο ταξίδι, αντικρίζει, κάπου μεταξύ ύπνου και ξύπνιου, το δωμάτιο του ξενοδοχείου, παρατηρεί το χάος που επικρατεί με τα πράγματα σκορπισμένα κιόλας παντού, ακούει τους θορύβους από το δωμάτιο στο οποίο έχει καταλύσει η σύντροφός του, και στοχάζεται στη διαφορά ανάμεσα στον τουρίστα και τον ταξιδιώτη.

Δεν έβλεπε τον εαυτό του ως τουρίστα· αυτός ήταν ταξιδιώτης. Η διαφορά είναι εν μέρει ζήτημα χρόνου, εξηγούσε. Ενώ ο τουρίστας γενικά βιάζεται να επιστρέψει στο σπίτι του ύστερα από λίγες βδομάδες ή μήνες, ο ταξιδιώτης, μην ανήκοντας περισσότερο σ' ένα μέρος απ' όσο σ' ένα άλλο, κινείται αργά, για μεγάλες χρονικές περιόδους, από τη μια μεριά της γης στην άλλη.

Λίγο αργότερα θα διηγηθεί ένα όνειρο στην Κιτ και τον Τάννερ. Εκείνη θα ενοχληθεί και όταν μείνουν μόνοι τους θα του επισημάνει πως δεν το θεωρεί σωστό, να διηγείται τα όνειρά του μπροστά στον Τάννερ, αφού κάποτε θα επιστρέψουν στη Νέα Υόρκη. Εκείνος θα αδιαφορήσει.

Καθώς οι μέρες περνούν, και το ταξίδι συνεχίζεται όλο και νοτιότερα στην ήπειρο, οι ήρωες θα ενσωματώνονται στο περιβάλλον, θα αποκτούν κάτι από το χρώμα της ερήμου, δίχως η αντίληψη αυτής της μεταμόρφωσης να είναι συγχρονισμένα ορατή στους ίδιους. Ο Μπόουλς, ικανός στην παρατήρηση και την καταγραφή ακόμα και της ελάχιστης ψυχικής μεταβολής, θα διευθύνει αυτή την κάθοδο με μαεστρία, θα οδηγήσει τους ήρωες μακριά από την γνώριμη πραγματικότητα, σε ένα ταξίδι πρωτίστως εσωτερικό και ελάχιστα τουριστικό, εκεί που οι χρόνοι επιβραδύνονται διαρκώς και η άμμος καλύπτει τα πάντα.

Είναι και τα βιβλία που σου φέρνει στο νου ένα βιβλίο ένα σημαντικό μέρος της ανάγνωσης, μια συγγένεια, συχνά δυσδιάκριτη, που πυκνώνει τα νήματα και σε αναγκάζει να επιστρέψεις. Αρχικά Η περίπτωση Φράντσα, το σπουδαίο, παρότι ημιτελές και αποσπασματικό, βιβλίο της Μπάχμαν.Η Φράντσα που πηγαίνει στην Αίγυπτο εγκαταλείποντας μια σχέση πνιγηρή, σε ένα μέρος μακριά από κάθε τι γνώριμο, εκεί που χιλιάδες χρόνια πριν ξεκίνησαν όλα. Στη συνέχεια, η Πατρίσια Χάισμιθ και τα Δύο πρόσωπα του Ιανουαρίου, ένα ζευγάρι Αμερικανών, διωκόμενο από τις αρχές, φτάνει στην Ελλάδα για να κρυφτεί, στην πορεία συναντούν έναν ακόμα συμπατριώτη τους, ένα τρίγωνο δημιουργείται, καταλήγουν στην Κρήτη εκτός τουριστικής περιόδου, με τους αρχαιολογικούς χώρους άδειους, μα επιβλητικούς. Και τέλος Ο ξένος του Καμύ, το ξηρό κλίμα στο Αλγέρι. Μια τετράδα δημιουργήθηκε έτσι εντός μου. Ανάμεσα στην ανάγνωση και την ανάρτηση αυτή μεσολάβησε μια ακόμα συγγένεια, το μυθιστόρημα του Αυστραλιανού Κουκ, Στη νεκρή καρδιά της ηπείρου.

Την ταινία δεν την είχα δει. Την είδα, φοβόμουν την απογοήτευση και δεν την απέφυγα.


Μετάφραση Λουκάς Θεοδωρακόπουλος
Εκδόσεις Απόπειρα


Δεν υπάρχουν σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου